Co to jest skolioza? Jakie są objawy i przebieg leczenia?

Co to jest skolioza?

Skolioza (łac. scoliosis, z gr. σκολιός skoliós – krzywy) jest trójpłaszczyznową chorobą kręgosłupa o różnym podłożu etiologicznym. Obejmuje skrzywienia i deformacje we wszystkich anatomicznych płaszczyznach ciała człowieka:

• czołowej: obejmującej lewo- i prawostronne skrzywienie boczne,
• strzałkowej: charakteryzuje się nadmierną lordozą i kifozą,
• poziomej: wyróżniającej się rotacją i torsją kręgów względem siebie.

Skolioza najczęściej występuje w okresie wzmożonego wzrostu (między 6 a 24 miesiącem, 5 a 8 oraz 11 a 14 rokiem życia), kiedy mięśnie nie nadążają za intensywną rozbudową kośćca, a co za tym idzie, nie stanowią wystarczającej podpory dla kręgosłupa.

Rodzaje skoliozy

Skolioza jest schorzeniem o szerokich możliwościach podziału na rodzaje, w zależności od przyjętego kryterium rozgraniczającego. Najczęściej wyróżniamy skoliozy funkcjonalne i strukturalne. Najprostszym sposobem ich zróżnicowania jest polecenie wykonania pacjentowi skłonu bocznego. Jeśli podczas schylania wada zanika jest to skolioza funkcjonalna, jeśli nie – strukturalna. Przy czym pierwsza z nich dotyczy poniżej 20% chorych i jest schorzeniem wtórnym.

Najczęściej dotyczy odcinka lędźwiowego i powstaje wskutek asymetrii kończyn dolnych np. w przypadku zahamowania lub zbyt szybkiego wzrostu kości. Występuje też u osób z nieprawidłowo dobraną protezą nogi. Szybki wzrost i brak możliwości regulacji protezy powoduje nierówne obciążenie mięśni i prowadzi do rozwoju schorzenia. Z uwagi na fakt, że w skoliozie funkcjonalnej nie stwierdza się utrwalonych zmian w budowie kręgosłupa, ustępuje ona zazwyczaj samoistnie po wyeliminowaniu czynnika sprawczego.

Skoliozy strukturalne

Skoliozy strukturalne są o wiele poważniejsze w leczeniu ze względu na obejmowanie zmian na całej długości kręgosłupa, które wpływają ponadto na zmiany w miednicy oraz klatce piersiowej. Ponadto powodują choroby układu oddechowego i krążenia. Mogą mieć podłoże kostnopochodne, nerwopochodne, mięśniowopochodne oraz idiopatyczne – o nie ustalonej etiologii, które obejmuje aż 80% wszystkich skolioz i dotyczą wszystkich grup wiekowych, a w tym nawet okres niemowlęcy. Wyklucza to powszechne mniemanie, że wady kręgosłupa wiążą się jedynie z nieprawidłową postawą ciała.

Skoliozy możemy podzielić ze względu na stopień skrzywienia określany metodą Cobba tzw. podział Grucy:

• I stopień – do 30°
• II stopień – od 30 do 60°
• III stopień – od 60 do 90°
• IV stopień – powyżej 90°

Często wykorzystywany jest też podział Wejsfloga, który klasyfikuje skoliozę na podstawie jej korektywności:

• I stopień – skrzywienie wyrównuje się czynnie (całkowicie lub częściowo) za pomocą odpowiedniego napięcia mięśni
• II stopień – skrzywienie wyrównujące się biernie (całkowicie lub częściowo) poprzez ułożenie ciała na boku lub zwis
• III stopień – skrzywienie nie wyrównuje się czynnie ani biernie
• IV stopień – skrzywienie nie wyrównuje się czynnie ani biernie, a na obrazie radiologicznym widoczne są zmiany zwyrodnieniowe chrząstki stawowej

Skolioza może objąć wszystkie odcinki kręgosłupa i na tej podstawie różnicujemy skoliozy piersiowe, lędźwiowe i szyjne.

Przyrządy do pomiaru skoliozy w ofercie Meden-Inmed

Plastikowy skoliometr

Plastikowy skoliometr stosowany podczas pomiaru zakresu ruchu kręgosłupa i asymetrii tułowia.

Kup teraz

Skoliometr metalowy

Skoliometr metalowy Baseline^® używany jest do pomiarów umożliwiających ocenę wielkości asymetrii tułowia. 

Kup teraz

Spine 3D – System analizy postawy ciała

Optyczna analiza 3D kręgosłupa, kończyn dolnych i postawy ciała. System Spine 3D jest wolny od promieniowania.

Kup teraz

Skolioza – przyczyny powstawania

Najpowszechniej znaną przyczyną skoliozy jest nieprawidłowa postawa ciała, noszenie plecaka lub torebki na jednym ramieniu, siedzący tryb życia czy zbyt mała ilość ruchu. Jednak diagnozowanie choroby nawet u półrocznych niemowląt rozwinęło wiele pytań.

Po serii badań specjaliści doszli do wniosku, że przyczyną tego typu schorzenia, w tak wczesnym wieku, mogą być wady wrodzone układu kostnego, odchylanie główki w jedną stronę podczas zbyt częstego kładzenia dziecka na brzuchu, a także zbyt wczesne próby pionizowania i posadzenia.

U dorosłych za powstanie skrzywienia odpowiadają postępujące zmiany zwyrodnieniowe, zapadanie kręgosłupa i powiększające się nieleczone wady postawy. W tym przypadku skolioza jest szczególnie niebezpieczna, jeżeli występuje łącznie z osteoporozą, gdyż prowadzi do całkowitego osłabienia kręgosłupa.

Rozwojowi schorzenia mogą również sprzyjać wady serca, choroby płuc, układu nerwowego (porażenie mózgowe) czy mięśniowego (zaburzenia napięcia mięśni przykręgosłupowych, kręcz karku) oraz nowotwory, a zwłaszcza guzy kości.

W skoliozie torakogennej główną przyczyną jej wystąpienia jest przebycie chorób opłucnej i przeprowadzania operacji klatki piersiowej w okresie wzrostu. Rozpatrywany jest również związek z asymetryczną strukturą pnia mózgu, zaburzeniami płytek krwi i produkcji kolagenu oraz schorzeniami ogólnoustrojowymi, takimi jak zaburzenia mukopolisacharydu i syntezy lipoprotein.

Ciekawym zjawiskiem jest również fakt, że przy zwiększaniu się stopnia skrzywienia wzrasta przewaga dziewcząt w częstotliwości występowania tego schorzenia. Występowanie skoliozy wieku młodzieńczego u dziewcząt względem chłopców ma stosunek 7:1.

Przychylnie wpływa to na powiązanie dziedzicznych zaburzeń struktur i funkcji receptora estrogenowego, wiążącego żeńskie hormony płciowe, z występowaniem tego schorzenia. W większości przypadków etiopatogeneza skoliozy pozostaje jednak nieznana oraz ma wiele składowych pośrednich i bezpośrednich.

Skolioza – jakie są objawy?

Objawy skoliozy można zauważyć gołym okiem, a ich widoczność wzrasta wraz ze stopniem zaawansowania. Kręgosłup stanowi podstawę całego ciała i chroni jeden z najważniejszych narządów, jakim jest rdzeń kręgowy. Dlatego przy zaobserwowaniu niepokojących objawów należy udać się do lekarza rodzinnego, a następnie radiologa, który za pomocą jednej z technik obrazowania medycznego określi stopień występujących zmian i umożliwi ortopedzie lub chirurgowi postawienie diagnozy.

Skoliozy w żadnym przypadku nie należy lekceważyć, gdyż nieleczone zmiany będą się szybko utrwalać i pogłębiać, prowadząc do chorób innych układów i powodując problemy krążeniowo-oddechowe. Wśród głównych objawów możemy wyróżnić:

• Wystawanie łopatek
• Nienaturalną krzywiznę kręgosłupa
• Asymetrie ramion i bioder
• Nierówną długość kończyn dolnych
• Garb żebrowy, który jest wynikiem wypychania żeber przez kręgi. Występuje on po jednej stornie pleców i jest efektem rotacji i torsji kręgów wokół osi.
• Występowanie mocniejszego wycięcia w talii, po jednej ze stron
• Zniekształcenie klatki piersiowej
• Przechylenie tułowia
• Zazwyczaj skolioza jest bezbolesna, ale w niektórych jej rodzajach i stopniach zaawansowania mogą występować bóle pleców, żeber, szyi, brzucha oraz skurcze mięśni.
• W ciężkich przypadkach, przy deformacji IV stopnia, czyli powyżej 90ᵒ, obserwowane jest pogorszenie biomechaniki chodu (zaburzenia równowagi i zmiana położenia środka ciężkości) oraz niewydolność oddechowa, powodowana deformacją i usztywnieniem wtórnym klatki piersiowej.

Skolioza – Jak wygląda przebieg leczenia?

Pierwszym etapem każdego leczenia jest odpowiednio postawiona diagnoza, która w przypadku skoliozy obejmuje wizytę u lekarza rodzinnego, który przeprowadza badanie fizykalne i kieruje na prześwietlenie rentgenowskie, po którym należy udać się do ortopedy lub chirurga specjalizującego się w chirurgii kręgosłupa. Często konieczne jest ponadto udanie się do fizjoterapeuty, rehabilitanta, a nawet neurologa. Sposób leczenia jest różny w zależności od stopnia zaawansowania choroby i wieku pacjenta.

W lżejszych przypadkach, zwłaszcza wśród dzieci, wystarczy odpowiednia aktywność korekcyjna, rehabilitacja i wyeliminowanie czynników sprawczych np. przez zastosowanie wkładek ortopedycznych w przypadku nierównej długości kończyn. Dobór ćwiczeń rehabilitacyjnych jest zawsze indywidualny, a niepoprawna gimnastyka może prowadzić do pogłębienia wady, zamiast jej minimalizacji.

Najczęściej zalecana aktywność fizyczna obejmuje rozciąganie mięśni podtrzymujących kręgosłup, które zmniejszają ucisk na zakończenia nerwowe, niwelując ból. W większości przypadków zalecane jest też pływanie i ćwiczenia na basenie. Oprócz gimnastyki zaleca się zmianę niektórych nawyków życia codziennego i zadbanie o utrzymywanie prawidłowej postawy podczas przemieszczania, siedzenia i snu.

Przy większej deformacji wykorzystywany jest gorset ortopedyczny, stosowany w skrzywieniach w zakresie 20ᵒ- 40ᵒ. Ma on na celu zatrzymanie rozwoju choroby i wymuszenie właściwej postawy. Noszony jest, zgodnie z zaleceniami, przez kilkanaście godzin na dobę lub tylko w nocy. Z rozwiązań technicznych stosowane są również gorsety korygujące, aparaty (SKOL-AS) lub wyciągi.

Leczenie w przypadku zaawansowanych zmian jest długotrwałe i musi być prowadzone w sposób ciągły. Często powstałe zmiany są nieodwracalne, a celem leczenia jest jedynie zatrzymanie postępu deformacji, zmniejszenie zniekształcenia i utrwalenie uzyskanej korekcji.

Stosowane leki farmakologiczne mają na celu złagodzenie dolegliwości bólowych, w przypadku ich występowania. Można również przeprowadzić blokadę nerwów w przypadku uciążliwego bólu, jednak poprawia ona jedynie komfort pacjenta i w żaden sposób nie wpływa na zmniejszenie deformacji.

W skoliozie III i IV stopnia konieczna jest interwencja chirurgiczna, polegająca na wszczepieniu metalowych (najczęściej tytanowych) implantów i aparatów. Do utrzymania kręgosłupa w nowej, wyprostowanej pozycji stosuje się, w zależności od postaci skrzywienia, usztywnienie przednie lub tylne.